سالگرد جهانی شدن شهرسوخته به فراموشی سپرده شد/ کمبود امکانات دلیل عدم برگزاری!! - پایگاه اطلاع رسانی و تحلیلی نــی زار
نی زار : حدود یکسال قبل خبر ثبت جهانی شهر سوخته رسید و طی مراسمی هم افرادی دعوت شدند با کل حاشیه حرف و حدیث که رد و بدل شد به هر حال مراسم ثبت جهانی شهر سوخته برپا شد و بعد از آن هم قرار شد کمبودهایی که است برطرف شود که نه تنها کمبودها برطرف نشد بلکه تالار اجتماعات کمپ میراث فرهنگی هم در محل شهر سوخته در آتش سوخت و مشکلی به دیگر مشکلات اضافه شد. باز هم در جهت رفع مشکلات قدمی برداشته نشد که مازیار مشتاق گوهری برای برپایی جشن یک سالگی شهر سوخته به نکاتی اشاره داشت.
یک سال از ثبت جهانی شهر سوخته گذشت اما خبری از برگزاری جشن اولین سالگرد ثبت جهانی شهر سوخته نشد متولی اصلی شهر سوخته اذهان داشت چون امکانات از جمله نبود سرویس بهداشتی، استراحتگاه، وسیله ایاب و ذهاب نبود بودجه کافی موفق نشدیم جشن یک سالگی ثبت جهانی شهر سوخته را داشته باشیم. البته با توجه به این که شهر سوخته یکی از مهمترین آثار تاریخی دنیا است باید برنامه ریزی می شد اما با این دغدغه ها و مشکلات گویا هیچ کار مهمی انجام نشده آنچه در ادامه می خوانید گزارشی کوتاه در خصوص برپا نشدن اولین جشن سالگرد ثبت جهانی شهر سوخته است که همه از موقعیت، پتانسیل و جایگاهش می گویند اما…
محققان معتقدند اشیای کشف شده از زیر زمین در شهر سوخته از جمله چشم مصنوعی، تشخیص دادن نخستین جراحی مغز از روی جمجمه‌ای که در این محوطه تاریخی پیدا شده، جام معروف شهر سوخته، لباس‌ها و زیورآلات و اولین انیمیشن دنیا در شهر سوخته که کشف شده.
برخی کارشناسان تاریخی می گویند: سابقه شهرنشینی و تمدن در شهر سوخته با قدمت ۵ هزار و ۲۰۰ ساله از مهم‌ترین معیارها و شاخص‌های ثبت جهانی شدن این شهر تاریخی است بخشی از آثار کشف شده در این شهر در موزه جنوب شرق ایران در شهر زاهدان و بخش دیگری نیز در موزه صحرایی شهر سوخته نگهداری و حفاظت می‌شود.
شهر سوخته سیستان و بلوچستان به‌عنوان هفدهمین اثر جهانی- ایرانی در سی‌ وهشتمین اجلاس یونسکو تیرماه سال گذشته در دوحه قطر در حالی به ثبت جهانی رسید که همه شاخصه‌های یک اثر تاریخی و باستانی برای ثبت جهانی شدن را داشت. در واقع این محوطه باستانی بیشتر به‌ خاطر کشفیات مهم باستانی در دنیا شناخته شده و اهمیت آن را صد چندان کرده است.
از طرفی، ثبت جهانی این شهر باستانی یک فرصت استثنایی را برای بهره برداری از زمینه‌های با ارزش میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان ایجاد کرده که تا حدودی از دغدغه مسئولانی که به فکر توسعه این استان هستند، کاسته است. شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل- زاهدان واقع شده ‌است.
علی اوسط هاشمی استاندار ثبت جهانی شهر سوخته را دروازه‌های فرهنگی، اجتماعی سیستان و بلوچستان مقابل ایرانیان و جهانیان دانست و اظهار داشت: ثبت جهانی شهر سوخته فرصت مناسبی را برای افزایش ارتباطات و تعاملات فرهنگی و اجتماعی اقوام و سایر هموطنان وتغییر ذهنیت‌های منفی از این استان فراهم کرده است. وی افزود: «در همین راستا و بر اساس برنامه ریزی‌ها، کارناوال صلح، شادی و وحدت متشکل ازهنرمندان، ادبا و شعرا با هدف ترسیم زیبایی‌ها و مهربانی‌های این استان برای هموطنان به تمامی استان‌های کشور اعزام می‌شود.
مراسم جشن ثبت ‌جهانی شهر سوخته با حضور مسعود سلطانی‌فر رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مهمانان خارجی از جمله «هائوپینگ» رئیس کنفرانس عمومی یونسکو و احمد جلالی سفیر ایران در یونسکو به همراه هیأتی در سایت تاریخی شهر سوخته برگزار شد.
مسعود سلطانی فر با اشاره به ثبت محوطه باستانی شهر سوخته به عنوان هفدهمین اثرتاریخی ایران در فهرست جهانی، گفت: اگر جنگ و سایر مشکلات کشور نبود در چند سال گذشته باید شمار آثار ثبتی به دو برابر می رسید این در حالی است که سازمان یونسکو از سال ۲۰۰۷ اعلام کرده سالانه یک اثر از هر کشور ثبت جهانی می شود.
سلطانی فر،  ادامه داد: اکنون ۱۵پرونده از ایران برای ثبت جهانی آماده است و در لیست انتظار قرار دارد، در تلاش و پیگیری هستیم که بتوانیم از سهمیه سایر کشورها و راه های دیگر برای افزایش شمار آثار ثبتی استفاده کنیم تا سال‌های عقب مانده جبران شود.
وی بیان کرد: ایران از نظر ثبت آثار رتبه هفتم و هشتم جهان را دارد این در حالی است که با وجود داشتن یک میلیون بنا، سایت و اثر تاریخی و فرهنگی ۳۱ هزار مورد آن ثبت ملی شده است.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: شهر سوخته به عنوان یک سایت تاریخی و تنها اثر ثبت شده جهانی سیستان و بلوچستان اهمیت ویژه ای در معرفی و شهرت جهانی این استان دارد.
کامبیز مشتاق گوهری در نشست خبری به مناسبت نخستین سالگرد ثبت جهانی شهر سوخته اذهان داشت: با توجه به معرفی چهره نه چندان روشن استان در سطح کشور وجود آثار تاریخی مانند شهرسوخته می تواند به احیا چهره واقعی آن کمک کند.
وی با بیان اینکه وجود آثار تاریخی وجه تمایز این منطقه با سایر نقاط کشور است تصریح کرد: امروزه صنعت گردشگری در حوزه میراث فرهنگی بیشترین آمار گردشگر را دارد و آثار باستانی و تاریخی نیز بیشتر در کشورهای کمتر توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد که وجود شهرسوخته و سایر آثار استان زمینه مناسبی را برای رونق صنعت گردشگری در این استان فراهم می کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: با توجه به محدود بودن امکانات در شهر سوخته و شرایط زمانی مصادف با ماه مبارک رمضان از برگزاری مراسم یک ساله شدن ثبت جهانی شهر سوخته اجتناب شد اما در طول سال برنامه های متعددی به مناسبت های مختلف در این مکان برگزار خواهد شد.
مشتاق گوهری گفت: یکی از مشکلات بازدیدکنندگان شهر سوخته نبود امکانات رفاهی نه تنها در نزدیکی شهر سوخته بلکه در سطح منطقه سیستان است که این امر در حال پیگیری است تا بتوان با اقامت گردشگران در این منطقه، سایر آثار تاریخی سیستان را نیز به آنان معرفی کرد.
مدیر پایگاه شهر سوخته نیز در این نشست گفت: شهرسوخته یک میراث مادی و فرهنگی است که به دلیل نشان دادن اولین تمدن های شهر نشینی بشر و نیز توسعه روستا نشینی به شهر نشینی ثبت جهانی شده است.
دکتر اکبر شیرازی با بیان اینکه شهر سوخته هفدهمین اثر ثبت شده جهانی در ایران است ادامه داد: شهر سوخته تنها محوطه تاریخی در ایران است و این امر نشان دهنده جایگاه ویژه آن در باستان شناسی ایران و جهان است.
وی تصریح کرد: این مکان حدود پنج هزار و ۲۰۰ سال قبل بوجود آمده و تقریبا چهار هزار سال قبل با جمعیتی نزدیک به شش هزار نفر به دلیل دور شدن مسیر رودخانه هیرمند از آن، از بین رفته است.
وی اظهار داشت: فعالیت های ما در حوزه جهانی شامل معرفی محوطه شهرسوخته به بازدیدکنندگان، حفاظت مرمت و پایش آن و تداوم پژوهش ها و نیز افزایش شناخت شهر سوخته است.
در روزگاران دور که بشر تازه یک جا نشین شده بود، شهری در سیستان پدید آمد که به گفته ی باستان شناسان به لحاظ بافت شهری، جمعیت، برنامه ریزی شهری و غیره نخستین شهر جهان بود. شهر سوخته و تمدن هوشمند و خلاق آن با بیش از پنج هزار سال قدمت، به عنوان بزرگ ترین استقرار شهرنشینی در نیمه ی شرقی فلات ایران، نمونه ای منحصر به فرد و حکایت گر واقعی علم، صنعت و فرهنگ گذشته های دور این مرز و بوم است.
وی گفت: سند یا کتیبه ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص کند هنوز به دست نیامده و به دلیل آتش سوزی در دو دوره زمانی بین سال های ۳۲۰۰ تا ۲۷۵۰ قبل از میلاد شهر سوخته نامیده می شود. قابل توجه است: «کلنل بیت» یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است. پس از او «سر اورل- اشتین» با بازدید از این محوطه در اوایل سده حاضر، اطلاعات مفیدی در خصوص این محوطه بیان کرده است. بعد از او شهر سوخته توسط باستان شناسان ایتالیایی به سرپرستی«مارتیسو توزی» از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفت.
شهر سوخته دارای تشکیلات مرتب و منظمی بوده و از بعد سازمان دهی اجتماعی نیز جزو شهر های پیشرفته ی زمان خود بوده است. وجود نظام مرتب و منظم آب رسانی و تخلیه ی فاضلاب، دانش پزشکی پیشرفته و صدها عامل دیگر بر اهمیت آن افزوده است.
این شهر از نادرترین شهرهای باستانی است که در آن، زنان عهده دار امور مالی خانواده شان بوده اند.بر مبنای یافته های باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند. هشتاد هکتار از گستره شهرسوخته را بخش مسکونی تشکیل داده است. شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمده
گزارش: محمد علی تدبیری