نــــــی زار : قدرت کشورها و جوامع را سرمایه مادی، ماشین‌آلات و تجهیزات رقم نمی‌زند بلکه نیروی انسانی کارآمد و خلاق تعیین‌کننده قدرت و توان سازمانها و کشورهاست. پیتر دراکر پدر مدیریت معاصر معتقد است بزرگترین مزیت نسبی در دنیای آینده نیروی انسانی کشورها خواهد بود.ارزش افزوده ذهنها با ارزشتر از ارزش افزوده سایر منابع می‌باشد. به همین منظور گفته می‌شود که بسیاری از مشکلات در حیطه‌ تجهیزات و امکانات نیست بلکه در حیطه انسانها است.

سرمایه انسانی، موجودی شایستگی ها، دانش ، ویژگیهای اجتماعی و شخصیتی ، خلاقیت و توانایی انجام وظایف به صورت مطلوب جهت تولید علمی ، فنی ، فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و …است. سرمایه انسانی نقش مهمی در شکوفایی جامعه ، بهبود سطح زندگی ، درآمدملی ، افزایش دانش و مهارت ،ظرفیتهای تولید ، رشد اقتصادی وکاهش فقر دارد و توسعه پایدار دارد.

چند نکته

۱- سرمایه انسانی به عنوان بزرگترین و با ارزش‌ترین دارایی و سرمایه هر کشور محسوب می‌شود.

۲- در زمینه توسعه پایدار، سرمایه انسانی، محور و موتور توسعه شناخته می‌شود .

۳- انسان هم به عنوان عامل توسعه و هم به منزله هدف توسعه در کانون توسعه پایدار مورد توجه می‌باشد.

۴- سرمایه انسانی تنها سرمایه‌ای است که فزاینده است و با مصرف کردن مستهلک نمی شود.

۵- قدرت کشورها را سرمایه مادی، ماشین‌آلات و تجهیزات تعیین نمی کند ،بلکه سرمایه انسانی کارآمد و خلاق تعیین‌کننده قدرت و توان کشورهاست.

منطقه سیستان از آغاز طلوع خورشید تمدن تاثیر بسزایی در رشد و پیشرفت ایفا کرده ،از کانون های اصلی فرهنگی و تمدن ایران و جهان بوده است. نگاهی گذرا به آثار باقی مانده در زمینه مادی و معنوی این مساله نمایان را می کند (شهر سوخته و سایر اماکن باستانی و تاریخی سیستان)ولی دیر هنگامی است که این درخشش رو به افول گذاشته است.

این سرزمین در طول تاریخ کهن خود فراز و فرودهای زیادی تجربه کرده بارها مورد خشم و غضب قرار گرفته. آخرین بارحمله مغول و ویرانگری های تیمور سر آغاز این افول و رکود شد ،تقسیم ایران و جدایی بخش اصلی سیستان از آن،جریان عقب ماندگی آنرا تسریع کرد و به دنبال آن مسائل و مشکلاتی که دامنگیر جامعه ایران طی صدوپنجاه سال گذشته شد ،تیر خلاصی بر عظمت آن زد و سیستان را از مسیر تعیین کنندگی در معادلات ملی کنار زد و گرد و غبار محرومیت برچهره تابناک آن فرونشاند.

از حوادث تلخ تاریخ معاصر ایران خشکسالی های پی در پی ،بیماری های همه گیر و پادشاهان نالایق و مسائلی از این قبیل که زمینه فقر فراگیر و افول فرهنگی و تمدنی را دراین سرزمین زرخیر و تمدن ساز فراهم کرد، مردمی که از شدت مصائب و مشکلات تسلیم مرگ و نابودی شدند، یا ترک خانه و کاشانه کرده راهی مناطق دیگر و دیارغربت شدند.طی این مدت مردم دسته دسته جلا وطن کرده با شرایط ناگوار در چهار گوشه ایران مجبور به سکونت شدند.

کسانی که شرایط ناخواسته و اجباری آنان را از سرزمین خود دور کرده بود،تمام تلاش خویش را صرف امرار معاش نموده ،فرصتی برای بیان و عرضه فرهنگ غنی خویش نمی یافتند و این گونه پنداشته شد که مردمانی با سطح فرهنگی پایین و گمنام هستند. در حالیکه مشکلات مجال ابراز وجود نمی داد و آنان را مجبور به سکوت می نمود . غم و انده در رخساره زد و نگاه های غمگین آنها منعکس بود وسکوت آنها ازهرفریادی رساتر وگویاتر.هنوز جای زخم ناملایمات برجسم و جان مردم دیده می شود. در سالهای اخیر قساوت طبیعت بار دیگر براین مردم تاخت و تاز جدیدی را آغاز کرده ،می خواهد آزمونی سخت را بر مردم تحمیل کند.آری امروز نیز سیستان رنگ فقر ،تهیدستی،مظلومیت،فراموشدگی و عقب ماندگی به خود گرفته.پهن دشت سیستان غم نامه دردها و مصائب مردمی است که بارها قتل عام شده ،ولی دوباره سر ،بلند کرده و قد برافراشته .

وقتی به منابع معتبر تاریخی نگاهی گذرا می اندازیم برجستگی و عظمت سیستان را می بینیم این منطقه همواره در کنار خراسان ، ماوراء النهر ،فارس ،ری وآذربایجان از کانون های اصلی فرهنگ و تمدنی ایران بوده اما در دوره معاصر جفا از خودی نیز دیده می شود . کسانی که نقشه ها و اطلس های جغرافیایی را تهیه می کنند انگار از گذشته سیستان اطلاعی ندارند به همین دلیل این منطقه را در کنار شهرهای و مناطق کوچک و کم اهمیت نشان می دهند.

اما در این مقاله می خواهم واقعیت دیگری را مطرح نمایم ،بنده با نگاه به گذشته سیستان هم غمگین می شوم، هم مغرور،در علوم اجتماعی و اقتصادی اعتقاد بر این است ،توسعه زیر ساختهایی دارد،بدون در نظر گرفتن این زیرساختها توسعه محقق نمی شود ،یکی از اصلی ترین شروط و زیر ساختهای توسعه ،نیروی انسانی است که تاثیر آن در تحقق اهداف اجتماعی- اقتصادی امری مسلم و مسجل می باشد(آلمان و ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم برای همه مثال آشنایی است).

طی سالهای گذشته برغم همه مشکلات و ناملایمات فرزندان سیستان با توکل برخداوند و توان و تعصب و غیرت تاریخی خویش با وجود همه ناملایمات ،قدم در مسیر ترقی و توسعه برداشته و با تلاش و کوشش در عرصه های مختلف علمی به پیشرفت های قابل توجهی دست یافته ،امید و میل به پیشرفت سالهاست  شروع به رشد کرده،

امروزه شاهد هستیم افراد بیشماری با همه سختیهایی که از زمانه دیده اند در گوشه وکنار ایران و جهان ابراز وجود می کنند و با باقی مانده مصالح فرهنگی و افتخارات گذشته با دانش جدید از نو ،بنایی عزتمند و افتخار که هم ریشه در گذشته دارد و هم رو به آینده ،بنام سیستان و فراتر از مرزهای جغرافیایی در حال ساخته شدن است، با جرات می توان گفت رنسانسی در حال ظهور است زایشی دوباره که می تواند با اقتدار به نقش آفرینی در مسیر پیشرفت مدنیت بپردازد. خود آگاهی و خود باوری بزرگترین سرمایه ایست که ایجاد شده و می رود به ایفای نقش بپردازد.در زمینه ها و بخش های مختلف علمی ،فرهنگی ،پزشکی،مهندسی،دینی،ادبیات،تاریخ،اقتصاد،شعر و موسیقی و … شاهد رشد چشمگیر هزاران مرد و زن ،دختر و پسر ازفرزندان سیستان هستیم.این سرمایه سالهاست که متراکم شده و نیروی محرکه توسعه و پیشرفت آینده خواهد بود.

این امور زیر ساخت های لازم برای توسعه و پیشرفت تلقی می شود ،نکته در خور توجه این است که سیستانی در هر جا که باشد و در هر رشته و شاخه علمی مشغول باشد ،یک چیز را هرگز فراموش نمی کند و آن هویت تاریخی و خود آگاهی و خودباوری است و پیشرفت ها را به ریشه های هویتی و تاریخی خویش پیوند می زند خواه شیعه باشد خواه سنی بلوچ یا فارس .بنابر همین شواهد است که بنده با خوشبینی به آینده می نگرم و امید دارم به کمک این سرمایه انسانی همراه با خودآگاهی فرهنگی -تاریخی و مدیریت صحیح نیروی انسانی سیستان را از نو خواهندساخت .

آنچه گفته شد شرط لازم برای توسعه پایدار است،حرکت در مسیر توسعه نیازمند:

-همدلی و همراهی تمام نیروهای اثر گذار

-رفع سوء تفاهمات، ایجاد روحیه امید در مردم

-جامعیت نگری در حل مسائل

-تهیه نقشه جامع توسعه به کمک افراد تحصیل کرده و موثر

-دوری از تعصبات قومی ،مذهبی و جناحی

-جلوگیری از موازی کاری و پراکندگی در برنامه ها

-تهیه بانک اطلاعات جامع از تمام افراد موثر،شناسایی و برقراری ارتباط با سایر سیستانی ها در هر جا که هستند

-تشکیل یک مجلس مشورتی جهت تصمیم گیری در مسائل و جهت گیری های کلان که به منافع تمام سیستانی ها مربوط می شود.

-مدیریت درست و عالمانه منابع انسانی موجود.

-تشویق به بازگشت سرمایه مادی و معنوی به سیستان و روشن کردن موتور حرکت به سوی پیشرفت و ترقی و…

از نگاه جامعه شناختی تحولات اجتماعی در طول زمان و بر اثرصدها و هزاران عامل خلق می شود .وقایع و تحولات اجتماعی محصول حوادث آنی و خلق الساعه نیستند که یک واقعه یا حادثه مانع تحقق آنها شود .  امروزه سیستان در شرایط مناسبی برای پیشرفت و توسعه قرار دارد ،در صورت شناخت این منبع عظیم و مدیریت آگاهانه ، عالمانه و جسورانه و  استفاده از همه ظرفیتها ، می توان شاهد پیشرفت همه جانبه و رفع محرومیت از چهره مردم و منطقه بود.

دکتر علیرضا سعیدی مهر