نی زار :پیش تر نی زار در یادداشتی با عنوان ” انتظار مردم سیستان: تکرار حماسه مذاکرات هسته ای برای پایداری جریان رودخانه هیرمند و حیات دریاچه هامون ”  از تیم مذاکره کننده هسته ای و مجموعه وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران درخواست ورود ویژه به بحث حق آبه هامون را نمود، که با توجه به پیروزی مذاکرات و کسب توافق ارزشمند هسته ای جهت بازخوانی دوباره این پیشنهاد منتشر می گردد.

رودخانه هیرمند از سرمنشا در کوهها و ارتفاعات افغانستان با گذر از دره ها و دشتها راه رسیدن به هامون را بی قرار در پیش می گیرد تا در دامان هامون آرام گیرد. در مسیر دشتزارها را سیراب می کند و در مقصد هامون را زنده و سرسبز می نماید.

استعمار پیر (بریتانیا) به دنبال الحاق مناطقی به مستعمرات با تغییر مرز در دو مرحله موجب شد قسمتی از هیرمند که در بلندی در جریان بود از خاک ایران جدا و در خاک افغانستان بماند. این تغییر مرز علاوه بر دو تکه کردن سیستان در دو طرف مرز, موجب شد قسمتی از دشت سیستان که در در بلندی واقع بود و طبیعتا حاصلخیزتر, آبگیری نشده و از مدار کشت خارج شود.

نهرهای واقع در دشت تاسوکی موید گذشته ای پرآب در این منطقه می باشد. شرایط تحمیل شده راهی جز دنبال کردن مسیر رودخانه را برای ساکنین سیستان جهت بهره بردن از آن و کشاورزی نمی گذاشت. بنابراین دشت مسطح کنونی سیستان محلی برای کشاورزی و بهره بردن از رودخانه هیرمند شد. از طرفی قرار گرفتن بخشی از هیرمند در دشت مسطح در افغانستان امکان مهار و پخش آب را میسر کرد و این به مشکلات افزود.

تا زمانی که حکومتها و سیاستها وارد سرنوشت مردم سیستان نشده بود این مردم در همه زمینه موفق و صاحب نام بودند. از مهار رودخانه هیرمند با بندهای گزی گرفته تا لایروبی جمعی نهرها, مجموعه آب و خاک را با خرد و اندیشه و تلاش به خدمت گرفته و نامی نیک در تاریخ از فرهنگ و تمدن ماندگار کردند.

هرچه حکومتهای مرکزی تاثیر گذارتر شدند, منجر به زوال بیشتر این منطقه شد. از دو تکه شدن سیستان و قرارداد یک طرفه حق آبه در گذشته دور تا خشکسالی و محقق نشدن قرارداد در سنوات اخیر نمونه ای از تاثیرات ناخواسته ای بوده که بر مردم سیستان تحمیل شد.

حال که سرنوشت این مردم در سیاست و تدبیر حکومتها قرار دارد بنابراین میطلبد سیاست بکار آید و مذاکراتی همه جانبه با کشور همسایه جهت رسیدن به یک ثبات در جریان آب هیرمند ایجاد شود. نشستها و نتایجی که در بحث انرژی هسته ای با کشورهای بزرگ حاصل شد بارقه امید تفاهمی همه جانبه با افغانستان برای جریان دایمی آب  هیرمند را در مردم سیستان ایجاد نمود.

در این مذاکرات می توانیم همچون مذاکرات هسته ای با تکیه بر قوانین بین المللی و تاکید بر حقوق مسلم والبته تعامل با کشور افغانستان به نتیجه مطلوب برسیم. منافع متقابل و مبادلات و حسن همجواری دو کشور از پتانسیل های قابل بهره گیری در این مذاکرات خواهد بود.

در قیاس هر چند دامنه تاثیر این تفاهم احتمالی بر ایران بسیار کمتر از بحث هسته ای  است اما  متضمن حیات سیستان بعنوان تنگه احد ایران خواهد بود بنابراین از اهمیتی بسزا برخوردار است. امید است با ظرافت و تدبیری که در جریان مذاکرات هسته ای مشاهده شد نمونه دیگر آن را در جریان پایدار آب هیرمند تجلی دوباره یابد.